اختلال خواب در سالمندان

در سالمندان تناوب زمان خواب و بیداری افزایش می یابد و این تغییرات ازیک فرد تا فرد دیگر متفاوت است.

اغلب افراد حدود ۷۰ ساله ، به ۵/۵ تا ۷ ساعت خواب نیاز دارند در حالیکه در بعضی از خانه های سالمندان، آنها باید ساعت ۲۰ به رختخواب بروند و ۱۰ تا ۱۲ ساعت بخوابند.

در دوران پیری، افراد نیاز به زمان طولانی تری دارند تا به خواب بروند و خواب آنها نیز سبک ،سطحی  کوتاه و بریده بریده است. زمانهای خواب عمیق برای آنها به ندرت اتفاق می افتد و اغلب، زمان خواب عمیق در اوایل صبح زود پیش می آید.
افراد مسن ممکن است که در طول خواب بارها بیدار شوند و بعد از مدت کوتاهی دوباره بخواب بروند و یا همواره خواب سبک داشته باشند. این وظعیَت اغلب به عنوان بی خوابی قلمداد شده است.

افرادی که به اختلال دمانس دچار هستند، در طول روز بطور مکرر و کوتاه مدت می خوابند و شبها بیدار می مانند. زنان عمدتا بیشتر از مردان از اختلال خواب شکایت دارند. حدود    ۵۰% از ۶۵ ساله ها و بیشتر، از داروهای خواب آور استفاده می کنند.

چه عواملی سبب اختالات خواب می شوند؟

۱٫ عوامل موثر دراختلال به خواب رفتن ( مرحله اول خواب)

–    عوامل جسمی مثل نارسائیهای خون به مغز، ضعف کارکرد قلب، اختلالات گردش خون در رگهای ماهیچه های قلب، آسم، کارکرد بیش از اندازه غده تیروئید، تنیدگی در ماهیچه های ساق پاها، ناآرامی های همراه پارکینسون، احساس درد، عرق کردن، احساس شدید سرما، احساس پربودن معده و نفخ کردن بعد از صرف شام سنگین، تاثیر جانبی داروها، مصرف الکل و دخانیات.

– عوامل روانی مثل عصبانیت، تنش های روز قبل، خشم های فروخفته، فشارهای جسمی و روانی حاصل از شرایط ملال انگیز، ترس از ترس دوباره نخوابیدن، ترس از بیدار نشدن، عوامل پیرامونی مثل آلاینده های صوتی، آلاینده های نوری و یا قطع شدن عادتهای همیشگی خواب مثل تغییر دادن زمان خواب، ناراحتی مربوط به خوابیدن در یک رختخواب نا آشنا، بهم خوردن ساعت درونی از طریق مسافرت به مکان متفاوت.

فردی که همواره تنها خوابیده است، برای او دشوار است که ناگهان اتاق خوابش را با فرد دیگری تقسیم کند و کسی که همواره در کنار همسرش خوابیده، بعد از نبودن او دچار بی خوابی می گردد.

۲- عوامل موثر دراختلال خواب در طول شب (مرحله دوم خواب)

– افسردگی، تکرر ادرار، فشار خون، کارکرد ضعیف قلب، بزرگ شدن پروستات، اسهال،     سرفه های مکرر، ناراحتیهای تنفسی، عرق کردن، احساس درد، گرفتگی ماهیچه های پاها،

۳- اختلال بیدارشدن از خواب(مرحله سوم خواب)

بیدار شدن ناخواسته در صبح زود، یکی از شاخص های افسردگی است.

۴- تغییرات به وجود آمده ناخواسته در زمان خواب، مشخصه ای از تغییرات روانی است که به صورت ناراحتیهای جسمی و عضوی بروز پیدا کرده است.

چگونه پرستاران می توانند به فردی که دچار اختلال خواب شده است کمک کنند؟

آنها فرد را وادار کنند تا:

در طول روز به اندازه کافی تحرک داشته باشند.

برخی مسئولیتها را بپذیرند و یا با جامعه پیرامونی خویش ارتباط برقرار نمایند.

دیر به رختخواب بروند.

قبل از خواب پیاده روی کنند.

در وسط روز بیش از نیم ساعت نخوابند.

در هنگام غروب، در صورت امکان مطالب دلپذیر مطالعه کنند. (از مطالب جنائی و پلیسی و ناآرام کنند خودداری کنند.)

پاها را با آب گرم شستشو دهند.

با کمی مواد خوراکی سبک پذیرا ئی شوند.

برای رهاسازی و آرام سازی ماهیچه ها تمرین کنند.

(هنگامی که افراد از دوباره نخوابیدن ترس شدید دارند، بهتر است که مدتی طولانی بیدار بمانند.)

با آنها به مهربانی و محبت صحبت شود.

از طریق طرح سئوالات هدفمند، از وظعیت آنها با خبر شوند و موارد ناروشن را برای آنها توضیح دهند.

مهمان می تواند تا زمان خوابیدن با آنها بماند.

در دادن داروهای خواب آور احتیاط شود.

قبل از آنکه داروی خواب آور داده شود، باید علت های عضوی و جسمی اختلال خواب شناسائی و درمان شوند.

منبع: Praxis der Psychischen Altenpflege , Prof. Dr. med. Erich Grond

چاپ نهم، مونیخ – ترجمه: همت قلاوند